Chaos - Sự hỗn loạn là gì ?

 Sự hỗn loạn gợi lên hình ảnh những con khủng long hoang dã trong Công viên kỷ Jura hoặc đứa con mới biết đi của bạn đang quậy phá trong phòng khách. Trong một thế giới hỗn loạn, bạn không bao giờ biết điều gì sẽ xảy ra. Mọi thứ luôn xảy ra, được thúc đẩy bởi bất kỳ loại xung lực ngẫu nhiên nào.

Nhưng sự hỗn loạn có ý nghĩa sâu xa hơn liên quan đến vật lý và khoa học khí hậu, liên quan đến cách một số hệ thống, như thời tiết hoặc hành vi của một đứa trẻ mới biết đi,  về cơ bản là không thể đoán trước được.

Ý nghĩa Chaos - Sự hỗn loạn là gì ?

Các nhà khoa học đã định nghĩa sự hỗn loạn là những tác động khuếch đại của những thay đổi nhỏ trong thời điểm hiện tại dẫn đến sự không thể đoán trước được trong thời gian dài. Bạn có thể hình dung hai cốt truyện gần như giống hệt nhau. Trong một phiên bản, hai người va vào nhau trong một nhà ga xe lửa; nhưng khác, tàu đến sớm hơn 10 giây và cuộc gặp gỡ không bao giờ xảy ra. Kể từ đó, hai câu truyện có thể hoàn toàn khác nhau.

Nếu bình thường những chi tiết nhỏ đó thường không quá quan trọng, nhưng đôi khi những khác biệt nhỏ lại gây ra hậu quả khiến chúng liên tục tăng lên. Và  đó là điều dẫn đến sự hỗn loạn.

Một loạt khám phá gây sốc trong những năm 1960 và 1970 đã cho thấy việc tạo ra hỗn loạn dễ dàng như thế nào. Không gì có thể  dễ đoán tnhư  quả lắc của chiếc đồng hồ ông nội. Nhưng nếu bạn tách một con lắc xuống một nửa bằng cách thêm một trục khác, việc lắc lư sẽ trở nên vô cùng khó lường.

Chaos - Sự hỗn loạn và Random - Ngẫu nhiên

Bạn không thể dự đoán ván bài poker tiếp theo của mình - nếu có thể, bạn sẽ bị ném ra khỏi sòng bài - trong khi bạn có thể đoán thời tiết ngày mai. Nhưng còn thời tiết hai tuần nữa thì sao? Hoặc một năm kể từ bây giờ?

Sự ngẫu nhiên, là không thể đoán trước được vì chúng không có thông tin chính xác. Sự hỗn loạn nằm ở đâu đó giữa ngẫu nhiên và có thể dự đoán được. Dấu hiệu của các hệ thống hỗn loạn là khả năng dự đoán trong thời gian ngắn sẽ bị phá vỡ nhanh chóng theo thời gian, như ở các ghềnh sông hoặc hệ sinh thái.

Tại sao lý thuyết về sự hỗn loạn lại quan trọng

Isaac Newton đã hình dung vật lý như một tập hợp các quy tắc chi phối vũ trụ hoạt động theo nhịp đồng hồ - các quy tắc mà một khi được thiết lập theo một chuyển động không đổi, sẽ dẫn đến một kết quả định trước. Nhưng lý thuyết hỗn loạn chứng minh rằng ngay cả những quy tắc nghiêm ngặt nhất và thông tin gần như hoàn hảo cũng có thể dẫn đến những kết quả không thể đoán trước.

Mặt khác, những dự đoán rộng hơn vẫn có thể thực hiện được. Bạn không thể dự báo thời tiết một năm kể từ bây giờ, nhưng với kinh nghiệm tích lũy qua nhiều năm, bạn vẫn biết thời tiết như thế nào vào thời điểm này trong năm. Đó là cách có thể dự đoán được khí hậu ngay cả khi thời tiết không như ý. Các lý thuyết về sự hỗn loạn và ngẫu nhiên giúp các nhà khoa học phân loại loại dự đoán nào có ý nghĩa và loại nào không.

Bài viết tham khảo từ : @Misha Ketchell